Amstelveen

De hulpdienst van de SP helpt veel burgers met hun vragen over de gemeente. Veel van die vragen hebben betrekking op gemeentelijke hulpverleners van het Sociaal Team. Het is onvoldoende inzichtelijk hoe het sociaal team van de gemeente te werk gaat sinds de totstandkoming van dit gemeentelijk team. Het gemeentelijke Sociaal Team is vijf jaar geleden tot stand gekomen en gehuisvest in het gemeentehuis zelf. De mensen die er werken, zoals de maatschappelijk werkers, zijn tevens ambtenaar in dienst van de gemeente. Ze dienen verantwoordelijk af te leggen aan hun werkgever: het college van burgemeester en wethouders. En daarin schuilt het gevaar waar de SP ten tijde van de zogenaamde transitie al voor waarschuwde.

Want inmiddels is het, vijf jaar na de invoering van dit systeem, duidelijk welke gevolgen deze constructie heeft. Er is onrust ontstaan bij burgers die  een beroep doen op hulp van de gemeente. Een gevolg van de werkwijze van het Sociaal Team. Waar voorheen onafhankelijk maatschappelijk werk om hulp kon worden gevraagd krijgen burgers nu te maken met een onvoorstelbare controledrang en worden door de gemeente hun gegevens vastgelegd. De zogenaamde geheimhoudingsplicht en de beroepsethiek van een maatschappelijk werker zijn hieraan volledig ondergeschikt gemaakt.

181 meldingen

Uit eerdere vragen van de SP is gebleken dat in 2019 ambtenaren op het gemeentehuis 181 interne meldingen hebben gedaan bij hun collega ambtenaren die werken bij het Sociaal Team. De verantwoordelijk wethouder Martijn van Ballegooien heeft namelijk de ambtenaren opdracht gegeven melding te doen als zij zorgelijke signalen zien bij Amstelveense burgers. De SP vraagt zich af of dit mogelijke is zonder wettelijke onderbouwing. Naast de 181 interne meldingen bleken er 317 meldingen te zijn gedaan door derden, waaronder 55 door de politie, 42 door huisartsen, 19 door de woningbouwvereniging, 2 door scholen en 2 meldingen door de
Jeugdbescherming.

Wat men met persoonsgegevens mag doen staat in de wet bv de Participatiewet, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de Jeugdwet, Wet Basisregistratie persoonsgegevens (Brp), de belastingwet, Leerplichtwet, enz., enz. Als informatie verstrekking niet bij wet is geregeld dan mogen persoonlijke gegevens niet voor andere doeleinden worden verwerkt of verstrekt. Ook niet intern tussen afdelingen bij de gemeente Amstelveen. De geheimhoudingsplicht staat daaraan in de weg.

Voor het doen van interne zorgmeldingen hebben ambtenaren geen  opleiding of een werkinstructie gekregen. Het college vertrouwt op het  gezondeverstand van haar ambtenaren. De ambtenaren die de opdracht hebben gekregen ‘zorgmeldingen’ te doen zijn werkzaam bij verschillende
afdelingen zoals bij Werk & Inkomen, de schuldhulpverlening of bij het frontoffice, het zogenaamde Amstelveenloket. Al deze ambtenaren zijn plots bevoegd zorgmeldingen te doen.

De personen waarover een zorgmelding wordt gedaan krijgen geen kopie van de melding of weten soms niet eens dat er een zorgmelding over hen is
gedaan. Wel krijgt het betreffende gezin na een interne zorgmelding een uitnodiging van de gemeentelijke maatschappelijk werker voor een ‘keukentafel gesprek.’ In dit gesprek wordt aangegeven dat men een toestemmingsformulier dient te ondertekenen. Op het formulier staat dat het noodzakelijk is dat de gemeente informatie inwint bij instanties om hulp te kunnen verlenen .

Het formulier dat door de gemeente wordt gehanteerd voldoet in het geheel
niet aan de richtlijnen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Burgers moeten toestemming geven voor het opvragen van medische gegevens, voor het uitwisselen van informatie met andere  gemeentelijke afdelingen, voor het opvragen van uitkeringsgegevens en zelfs voor het controleren van uitkeringsgegevens door de gemeentelijke maatschappelijk werkers.

Misbruik

Het college maakt misbruik van haar positie door persoonlijke gegevens te
vragen aan de cliënt en zo nodig aan derden. Wie geen gegevens verstrekt of laat verstrekken hoeft niet te rekenen op hulp van de gemeente. Toestemming dient onder alle omstandigheden vrijelijk te worden verleend.

De burger moet dus toestemming geven aan een ambtenaar om bij een andere ‘verwerkingsverantwoordelijke’ zoals een arts, het UWV, de Jeugd GGZ e.d. informatie in te winnen. Op deze wijze eigent de gemeente zich informatie toe die niet bij haar thuis hoort. Zo is bijvoorbeeld de arts verantwoordelijk voor de medische gegevens van zijn patiënten. Het is aan  de patiënt om de arts eventueel toestemming geven om medische gegevens te verstrekken aan derden, zoals de gemeente. Zo kan de arts controleren of die toestemming in alle vrijheid is gegeven.

Dwangpositie

Door het gehanteerde toestemmingsformulier worden ketenpartners zoals (huis)artsen, het UWV e.d. in een dwangpositie gebracht. Ze hebben zelf geen contact met hun cliënt en kunnen dus niet checken of ze rechtmatig
persoonlijke informatie verstrekken. Dit zal, zo meent de SP, tot ergernis leiden bij die beroepsgroepen.

Op het bewuste formulier staat niet duidelijk vermeld voor welke doeleinden de gemeente al die gegevens wil opvragen. Er staat dat er informatie wordt opgevraagd die ‘nodig’ is voor de inzet van gemeentelijk maatschappelijk  werk. Dit is dermate vaag dat de burger niet weet waar hij aan toe is en het geeft de gemeente bijna ongelimiteerde mogelijkheden om van alles met die informatie te doen. Het formulier is niet in overeenstemming met de wettelijke eisen van art. 5 lid 1 b en 7 AVG. Over de redenen waarom niet ter zake doende gegevens over burgers worden opgevraagd moet helderheid verschaft worden.

Schokkend

Vragen van de SP naar de werkinstructies van ambtenaren die  zorgmeldingen moeten doen worden niet beantwoord door het college. Ze  bestaan namelijk niet zegt het college omdat zij vertrouwen op de deskundigheid van de medewerkers. Maar dat er wel degelijk instructies zijn blijkt uit het feit dat de SP beschikt over het ‘meldingsformulier’ dat intern wordt gehanteerd waarin ambtenaren persoonsgegevens en een hulpvraag formuleren voor het Sociaal Team.

In 2019 zijn er intern 181 zorgmeldingen bij het sociaal team binnen gekomen. Niet alleen een extreem hoog aantal maar het is ook ook een werkwijze die de gemeenteraad nooit is voorgelegd. Bij de SP zijn casussen bekend, waarbij de zorgmeldingen zijn gedaan zonder vooraf overleg met betrokkenen. Mensen die geheel ten onrechte ervan worden beschuldigd niet voor hun kinderen te kunnen zorgen. De SP wil weten waarop dergelijke meldingen worden gebaseerd.

Buiten de bij de SP bekende casussen is zijn wij ervan overtuigd dat er meer gezinnen zijn waarover ten onrechte een zorgmeldingen zijn gedaan. De SP wil controleren of alle meldingen zijn doorgenomen met de burgers. Dat is mogelijk als de casussen worden geanonimiseerd. Te vaak heeft de SP Hulpdienst  vernomen dat er ook mondeling wordt gedreigd kinderen uit huis te plaatsen.

Dit keer kan het college niet wegkomen met de opmerking dat we het  hebben over enkele casussen. Het toestemmingsformulier wordt bij alle
gesprekken door medewerkers van het Sociaal Team ter ondertekening aangeboden aan burgers die hulp vragen. Door deze voorwaarde om hulp
te kunnen krijgen wordt elke nieuwe cliënt onderworpen aan een onderzoek waarbij ‘privacy regels’ worden overtreden.

Totalitaire trekjes

De SP is nooit een voorstander van geweest dat hulpverleners zoals maatschappelijk werkers, jeugdhulpverleners en jongerenwerkers in dienst van de gemeente zijn. Maar al te vaak is gebleken dat deze ambtenaren wat betreft hun loyaliteit in een spagaat verkeren. Zij zouden moeten opkomen voor het belang van hun cliënt, maar voelen de noodzaak om het beleid van de gemeente ten uitvoer brengen. Een beleid dat in veel gevallen ongunstig uitpakt voor de zwakkeren van de Amstelveens samenleving. Van  onafhankelijke, onvoorwaardelijke dienstverlening aan de hulp vragende burgers kan dan geen sprake meer zijn.

Door het invoeren van steeds meer controle en grip op haar burgers is de gemeente Amstelveen een samenleving geworden met totalitaire trekjes. Dat moet stoppen. Daarom wil de SP dat het college zich verantwoordt door te verzoeken het rapport te verstrekken aan de gemeenteraad over de zogenaamde Data Protection Impact Assessment (DPIA) en de adviezen die daaruit zijn overgenomen.

De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) geeft aan dat er in ieder geval een DPIA moet worden worden uitgevoerd als een organisatie systematisch en uitgebreid persoonlijke aspecten, waaronder profiling,  registreert en waarop besluiten worden gebaseerd die gevolgen hebben  voor mensen. Hierover heeft de SP nieuwe schriftelijke vragen aan het college gesteld.